Жұмбақтар
Күндіз от болады,
Түнде жоқ болады.
(Күн)
Әпкесі сап-сау,
Сіңлісі мылқау.
(Тіл мен кішкене тіл)
Даналыққа қиып жанын,
Жазып тауысты қанын.
(Қаламсап)
Арқасы егіз,
Табаны семіз.
(Түйе)
Құмға салсаң,қайық болады,
Суға салсаң,майып болады.
(Түйе)
Төрт аяғы шидей,
Көтерген жүгі үйдей.
(Түйе)
Ары-бері көшіп жүреді,
Көз жасын төгіп жүреді.
(Бұлт)
Өзі көрінбейді,
Нәрестеше уілдейді.
(Жел)
Бәйге атындай ентігеді,
Темір қорытып,тас ерітеді.
(Көрік)
Қарға десең,қарға емес,
Үсті-басы алапес.
(Сауысқан)
Көлбеңдеп көлдей көрініп тұрады,
Жүгіріп жетсең,жоғалып тынады.
(Сағым)
Баспаған жері,бармаған тауы қалмайды,
Сөйтсе де адамнан бір рахмет алмайды.
(Аяқ киім)
Миллион қыздар
Бір айнаға таласқан.
Атқасын таң
Жымыңдасып тарасқан.
(Ай мен жұлдыздар)
Қызыл,сары,қоңыр,көк,
Тоғыз түрлі түсі бар.
Үй ішіне сән берер
Керегеңе іліп ал.
(Кемпірқосақ)
Темір басты,ағаш сапты,
Тиген жерін шауып жатты.
(Балта)
Тисе теректі өртейді,
Тимесе өзекті өртейді.
(Найзағай)
Аспаннан атылып оқ.
От қойып,болды жоқ.
(Найзағай)
Мөлдірейді аппақ шар,
Үпі десеңіз жарылар.
(Көбік)
Күнге алыс,бізге жақын,
Жарығы көп,бірақ салқын.
(Ай)
Күндіз-түні тербетіп,
Жеткеніңше ержетіп.
Өсіріп сап өзіңді,
Кезек күтіп тұр енді.
(Бесік)
Ақ мамық түбіт,
Үзілмейтін үміт.
Үрлеп-үрлеп ұшырдым,
Суретке салып түсірдім.
(Бұлт)
Аяғы жоқ,қолы бар,
Аузы жоқ,мұрны бар.
Қызыл шоқты түрткілейді,
Білсеңіз мұны не дейді?
(Көсеу)
Жейтіні шөптің кәшегі,
Қой,ешкіден қалған кешегі.
Артқаны ауыр қара жүк,
Аямайтындарға осы керегі.
(Есек)
Қолын созып аспанға,
Саусақтарын жайып тұр.
Жер-жаһаннан жаңалық
Қалт жібермей бағып тұр.
(Антенна)
Көқтемнен кезеді,
Гүл іздеп керегі.
Толтырмай қайтпайды,
Қолында шелегі.
(Бал ара)
От ұстап тұрады,
Тапжылмай тұрағы.
Білсе де көнеді,
Отпен бірге өледі.
(Май шам)
Қап-қара от еді,
Қып-қызыл шоқ болды.
Қалғаны құм еді,
Суырылып жоқ болды.
(Көмір
Күн шыққаннан иіліп,
Батқанша сәлем береді,
Содан ба екен адамдар,
Оны жақсы көреді.
(Күнбағыс)
Жеміс түсті төбеден сыпырылып,
Іші толы қып-қызыл уылдырық.
(Анар жемісі)
Сүйегі тастай қатты,
Сырты балдай тәтті.
(Шабдалы)
Сыртын шайып жейсің,
Ішін шағып жейсің.
(Өрік)
Түн баласы құшақтасып,
Бір қорғанда ұйықтайды.
Тұра сала соғыс ашып,
Бір-бірін ойрандайды.
(Шахмат)
Жер асты толы ен байлық,
Шашынан ұстап суырып алдық.
(Сәбіз)
Пырдай шашылған ала доптай,
Қып-қызыл іші тәтті сондай.
(Қарбыз)
Ақ-сары толық бәйбішені,
Жүз бала жабылып емді,
(Собық)
Аспан мөлдір,күн ашық,
Сұлап жатыр бір алып.
Төсеніш етіп көк майсаны,
Шапанды аппақ жамылып.
(Тау)
Шөмішін іздеп апам жүр,
Ұрлап алып аспан тұр.
Жұлдыздар жымыңдайды,
Ешкімге сыр алдырмайды.
(Жетіқарақшы)
Түйреп-түйреп азықты,
Диірменге тасып қажытты.
(Шанышқы)
Екуі де ерен балық,
Дем алады ауық-ауық.
Темірден жаралғаны құдіретті,
Теңізде жаралғаны сүт қоректі.
(Сүңгуір қайық пен кит)
Түн жарымына дейін
Орысша шүлдірлейді.
Сосын қазақша өлең айтып,
Таң атқанша би билейді.
(Теледидар)
Шайнай-шайнай жағы талды,
Жеуге жарамсыз,түкіріп салды.
(Сағыз)
Өзіңді күтеді күніменен,
Құшақтап жатуға түніменен.
(Көрпе)
Басында электрдің бағанасы,
Ұя салыпты түйетауықтың балапаны.
(Ләйлек)
Бір қазан сүт
Ұйықтап қалды
Бір қасық дәріге,
Оған куә бәрі де.
(Айран)
Қусаң да қанша кетпейді,
Құлатып түнде емдейді.
(Ұйқы)
Кірпік пен кірпік табысып,
Түнімен жатты жабысып.
(Ұйқы)
Түске дейін батысқа қашады,
Түстен кейін батыстан қашады.
(Көлеңке)
Күн батарда қызарып,
Бойы кетер ұзарып.
(Көлеңке)
Тұске дейін қысқарады,
Түстен кейін ұзарады.
(Көлеңке)
Күн көруге ғашық,
Ол жасырынуға асық.
(Көлеңке)
Күн қайтсем де көрем дейді,
Ол көрінсем өлем дейді.
(Көлеңке)
Адамнан басқаға
Еңбегі сіңген емес.
Бір рет төрге өтіп,
Құрмет көрген емес.
(Аяқ киім)
Келіп еді қырдың
Көкшулан бір иті.
Әп-сәтте жоқ болды,
Ауылдың бар иті.
(Қасқыр)
Қонады ызыңдап,
Қаласың тызылдап.
(Маса)
Тұмсығы біздей,
Қаласың сезбей.
Теседі теріңді,
Қол,басың,ерніңді.
Толтырып құрсағын,
Ұшады ұрғасын.
(Маса)
Біреуі-бал сорғыш,
Біреуі-қан сорғыш.
(Бал ара мен маса)
Қап-қара нүкте,
Салмақсыз түк те.
Шақса шыдатпайды,
Секіріп ұстатпайды.
(Бүрге)
Жүрмейтін жері жоқ,
Ыласқа құмар.
Тамаққа қондырмай,
Жабылып қуар.
(Шыбын)
Сілекейі у мен зәһар,
Дімкәстер пайдасын ұғар.
(Жылан)
Көріп тұрғандайсың,
Көре алмайсың.
Ұстап тұрғандайсың,
Ұстай алмайсың.
(Ауа)
Сімірсең сезесің-су емес,
Өлім қасында түк емес.
(Ауа)
Ұзын сары қабақбас,
Жүрісіңді бағып тұрады.
Мөлшерден асып кетсең,
Суретке салып тұрады.
(Жылдамдық өлшегіш)
Ұзын мойын темір керік,
Түшкірігіне берді ерік.
Танауынан от шашады,
Тиген жерін опырады.
(Зеңбірек)
Бірде ақ,бірде қызыл,қара торғай,
Шырылдайды қасыңда бір сәт қалмай.
Әп-сәтте шартараптан хабар берер,
Онсыз өмір сүргенбіз бұрын қалай.
(Ұялы телефон)
Африкадағы атасы-алты метр,
Ауылдағы баласы-алты сантиметр.
(Қолтырауын мен кесіртке)
Асты тас,үсті тас,
Ортасында былшық бас.
(Ұлу)
Жел тұрса-батыр,
Көйлегін керіп жүгіреді.
Жоқ болса-пақыр,
Жетегінде ағыстың тентіреді.
(Желкенді қайық)
Бауырына жабыстырып жалпақ тасты,
Үстіне көтеріпті тағы бір тасты.
Талтаң басып келеді әне бір дәу,
Төрт аяқты,бадыраң көз,тақыр басты.
(Тасбақа)
Өзегі от боп жанады,
Айнала су.
Қайнағанда бұрқылдап
Шығады бу.
Төбесінде ыңылдап
Ән салады,
Хор қызындай әдемі
Көркем сұлу.
(Самаурын мен шәйнек)
Көк көйлекті келіншек сыры сәнді,
Баласы көп айнала отыр әні.
Бірде аз,бірде көп келген сайын,
Бабыменен сүт қатып берер шәйді.
(Кесе,шәйнек)
Кішкентай жүрегі
Шырқырап жүреді,
Келтіріп тоғай сәнін,
Шырқайды шаттық әнін.
(Бұлбұл)
Үйі тар,өзінен артылмайды,
Жарқ етсе,жаулары қалтырайды.
(Қылыш)
Ортасы ойық,екі тас дөп-дөңгелек,
Асты мешел,үстіңгі шыркөбелек.
Адамзаттың байлығы-ас атасы
Шығып жатыр арбалап,елге керек.
(Диірмен)
Қыс келсе тіпті,
Лапылдап жанады.
Қыс кетсе бітті,
Жатып алады.
(Пеш)
Қанатын қомдап қақпайды,
Аспанда құстай самғайды.
(Ұшақ)
Түрлі-түсті әдемі қанаты бар,
Құс та болса сөйлейтін әдеті бар. (Тотықұс)
Бозала таңнан көкке өрлеп шырылдайды,
Болмасын деп елімде ешбір қайғы.
Шырқайды қайта-қайта шаттық жырын,
Қарсы алып күн шапағын,бақыт нұрын.
(Бозторғай)
Гүлдері көркем-қызыл,көк,
Тікені өткір,инесі көп.
Тереңнен тартар ылғалды,
Қой-ешкі жейтін жасыл шөп.
(Жантақ)
Торғайдан өзге қонбайды,
Басқасы келсе оңбайды.
Сояудай жуан тікені,
Жеп қоюдан қорғайды.
(Шеңгел)
Көктем сайын келеді
Асығып тек,
Үй ішінен үй тігіп
Алады кеп.
Құдайдан алған шығар
Солай бұйрық,
Қос қанатты,ақ бауыр
Айыр құйрық.
(Қарлығаш)
Алпыс батыр
Жауды күтіп,
Қатар жатыр.
(Кеуірт)
Теңбіл-теңбіл тоны бар,
Қайраты күшті жануар.
Аң патшасы арыстан
Оны көрсе қаймығар.
(Жолбарыс)
Жолаттырмай қақпаға,
Барын салып бағады.
Өтіп кетсе теңбіл доп,
Қатты ренжіп қалады.
(Қақпашы)
Тайыншадай тұрқы бар,
Бәрі одан қорқады.
Бұқа оған түк емес,
Бір-ақ ұрып жығады.
(Арыстан)
Күндііз көрінбейді,
Түнде уілдейді.
(Үкі)
Мұрны ұзын,икемді,
Шөп орып,су ішеді.
Білетіндер жердегі
Үлкен жануар деседі.
(Піл)
Тоқтаусыз тық-тық ұрады,
Уақытты санап тұрады.
(Сағат)
Заманға осы жеткенше,
Миллион жылды өткіздік.
Олар қалды сол қалпы,
Біз өзгердік-жетілдік.
Сонда қалай болғанын,
Көргің келсе түріңді,
Орманға барсаң табасың,
Туысым қашан келер деп,
Күтіп жүрген өзіңді.
(Маймыл)
Құз бен жартас,қия бет-
Салдырған сарай мекені.
Өршіл,маңғаз,кірпияз-
Атадан қалған мінезі.
Алмас тұяқ,марқа төс.
Асыл мүйіз,айнам көз-
Сүйсіндік сұлу мүсінге,
Ауызға түспей басқа сөз.
(Арқар)
Иіскеуге көктем хош иісін,
Сағынған жүрек ынтызар.
Гүлдерден гүлге қонып жүр
Әдемі көйлек көп қыздар.
(Көбелек)
Тасқа да ұқсап кетеді,
Темір десең де болады.
Өзі тектес зат көрсе,
Тез жабысып алады.
(Магнит)
Жасалған сірә сұйықтан,
Айрандай қылып ұйытқан.
Жағып көрсең екі зат,
Тастай қатып қалады,
Босана алмай құрықтан.
(Желім)
Темір деген заты бар,
Суға да аппақ ұқсайды.
Күмістей жылтыр сұп-сұйық,
Сырғанап қолда тұрмайды.
(Сынап)
Бергі жағы-өз үйім,
Арғы жағы-жұрт дүйім.
(Терезе)
Теңіздің құсы бір өзі,
Аспанға ұшып кетпейді.
Адамдай тіп-тік жүреді,
Балықтай еркін жүзеді.
(Пингвин)
Қаймағын қыстың
Келе ме көргің,
Өзенге барып
Сырғанақ тепкін.
(Мұз)
Суға салдым,
Суырып алдым.
Аңқау балық,
Болды азық.
(Қармақ)
Теңізден көрдім бір итті,
Балықты ұстап сүйсінтті.
(Итбалық)
Құйып алып ішіне,
Сапыра берді ақ сүтті.
Қол басындай май алып,
Таңырқатты ел-жұртты.
(Күбі)
Гүлдей көркем көкпеңбек,
Гүл екен деп қалмаңыз.
Тамырдан шыққан арамшөп,
Тезірек жұлып тастаңыз.
(Сұңғыла)
Жесең-тамақ,
Кептірсең-қақ.
Жиылып жұрт
Қайнатты құрт.
(Қауын)
Ертелі-кеш көресің,
Сәлемдесіп жүресің.
Бола қалса бір жағдай,
Жүгіре жетіп келесің.
(Көрші)
Асықпайды,саспайды,
Қусаңдағы қашпайды.
Сабырменен жай басып,
Ғасырды артқа тастайды.
(Тасбақа)
Тамағы бізден,
Не жесін көктен.
Ұшуды қойған,
Қорқады судан.
(Тауық)
Ашқаннан өмірдің есігін,
Аузына салды өтіріктің жемісін.
(Емізік)
Белі қылдай әдемі қыздай,
Сұлу жәндік тынбайды.
Тапқанын тасып,алты ай қыс
Тамақтық асын жинайды.
(Құмырсқа)
Аспанда мыңдап шарлайды,
Тікұшақтан тіпті аумайды.
Ерсілі-қарсылы ағылып,
Масаны қырып тастайды.
(Инелік)
Ұлпадай жұмсақ,
Болады аппақ.
Бидайдай дәнін сығады,
Шелектеп майы тұр әні.
(Мақта)
Қайнатсаң көпіріп тасиды,
Суытсаң қаймағы қалқиды.
(Сүт)
Қашып келеді алақтап,
Тілі кеткен салақтап.
Қуып келеді артынан,
Өзі тектес бір арлан.
(Ит пен қасқыр)
Екі шелекті дарға асып,
Тербеледі су тасып.
(Әкпіш)
Дәкеден құрып шатырды,
Масаларды алдап қатырды.
Тыныш ұйықтап түнімен,
Далада таңды атырды.
(Масахана)
Төбеден түсті сорғалап,
Жердегі қашты жан сауғалап.
(Бүркіт пен түлкі)
Жапанда жалғыз жұмыртқа,
Төрт түлік толы маңында.
(Киіз үй)
Әуелі ұл болады,
Сосын қыз болады.
(Қызанақ)
Күндіз қорқып жүреді,
Түнде жортып жүреді.
(Ұры)
Қытымыр қыстан қаймықпай,
Қар көрпесін сөккен гүл.
Біздерді іздеп келгендей,
Күншуақта тұрып күткен гүл.
(Бәйшешек)
Күндіз шабуылдайды,
Түнде дамылдайды. (Аяқ)
Күндіз айтып алады,
Түнде жатып алады.
(Тіл)
Аспандап ұшса сұр болады,
Қайтып қонса құт болады.
(Бұлт)
Тікендей жіңішке,
Құйрығы ұзын.
Өтпейтін жері жоқ,
Қалдырды ізін.
(Ине,жіп)
Балды жақсы көреді,
Адам құсап жүреді.
Ара жабылып шақса егер,
Бас сауғалап жүгіреді.
(Аю)
Аузы үйдің ішінде,
Мұрны сыртта,төбеде.
Суықта темекі тартады,
Жылынса бас тартады.
(Пеш)
Қолақпандай басы бар,
Алақандай жүзі бар.
Баспен ұрса шегені,
Терең батып кетеді.
Жүзі сондай өткір-ақ,
Шапқанын талқан етеді.
(Балта)
Қыста-жаздай.
Жазда-мұздай.
(Құдық)
Аузы бар,басы жоқ,
Тісі жоқ-тістейді.
Басы бар,аузы жоқ,
Ұрғанда кімсің демейді.
(Қысқаш пен балға)
Алдындағы төрт аяқты,
Артындағы екі аяқты.
Төрт аяқты жүрсе-жүреді,
Жүрмесе-жүрмейді.
(Есек арба)
Жапалақтаса-тобықтан аспайды,
Қиыршықтаса-толтырып тастайды.
(Қар)
Алдынан келсең-айнытпай көрсетеді,
Артынан келсең-қап-қара,бедірейеді.
(Айна)
Алдыңғы аяқпен етпеттеп шөкеледі,
Артқы аяқпен тіктеліп түрегеледі.
(Піл)
Қатты ұстасаң-сусып ағады,
Жай ұстасаң-сылаң қағады.
(Сынап)
Судан шықса,
Секіре береді.
(Балық)
Су тисе-қанттай езіледі,
Күн тисе-тастай бекінеді.
(Кесек)ф
Тимесең-тып-тыныш,
Тиіссең-көп жұмыс.
Тиген сайын есіреді,
Ұстатпай секіреді.
(Доп)
Ет пен шөп,бал жейді,
Өзі бір қызық аң.
Түрегеліп жүр әні,
Мен тұрмын аң-таң.
(Аю)